Sarıyer Posta Yazarı Mustafa Uslu, son dönemlerin popüleri gözde makam “Muhtarlık” üzerine bir yazı kaleme aldı.
Uzun yıllar işi çok, yetkisi, getirisi ve taliplisi az olan muhtarlık günümüzde ise işi az, yetkisi, getirisi ve taliplisi çok hale gelmiştir.31 Mart 2024 tarihinde yapılacak mahalli idareler seçimi belediye başkanlığı yarışından çok muhtarlık yarışına sahne olacak gibi. Yaklaşık 10 ay önce başlayan muhtar adaylığı açıklama furyası seçimlere 2 ay kala hız kesmeden sürüyor. Tarihte bir dönem 31 yıl süreyle kaldırılmış olan muhtarlık sistemi günümüzde de özellikle 2015 yılında belediyeler bünyesinde “Muhtarlık İşleri Müdürlüğü” kurulması ve gelişen teknolojik alt yapı ışığında gerekliliği dönem dönem sorgulanır hale gelmesine rağmen muhtar olmak isteyenlerin sayısı azımsanmayacak seviyede!
NEDİR BU MUHTARLIK!
Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir. Muhtar, mahalle sakinlerinin gönüllü katılımıyla ortak ihtiyaçları belirlemek, mahallenin yaşam kalitesini geliştirmek, belediye ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilişkilerini yürütmek, mahalle ile ilgili konularda görüş bildirmek, diğer kurumlarla iş birliği yapmak ve kanunlarla verilen diğer görevleri yapmakla yükümlüdür. Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır.
KİMLER MUHTAR ADAYI OLABİLİR!
1- Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak.
2- Seçimin yapıldığı yılın 1 Ocak tarihinde 25 yaşını doldurmuş olmak.
3- İlkokulu tamamlamış olmak.
4- Askerlikle ilişiğinin olmaması (askerlik yapmış olmak, muaf olmak veya askerlikten terhis olmak).
5- Seçileceği köy veya mahallede en az 6 aydır ikamet ediyor olmak.
SOSYAL MEDYADA GÜNDEM MUHTAR ADAYLIĞI DEKLARESİ!
Birçok kişi, adaylığını sosyal medya üzerinden ilan ediyor. Özellikle ınstagram, facebook ve TikTok başta olmak üzere birçok platformda muhtar adayı deklarasyonu ve ilanlarına rastlamak mümkün.
KADIN MUHTARLAR AZINLIKLA!
Türkiye genelinde 32,238 mahalle ve 18,278 köy olmak üzere toplamda 50,516 muhtar görev yapmaktadır. Cinsiyete göre dağılım ise %2,3 kadın %97,7 erkek şeklindedir. En çok muhtar bulunan iç il sırasıyla Sivas, Şanlıurfa ve Ankara’dır.
OSMANLI’DAN GÜNÜMÜZE MUHTARLIK KRONOLOJİSİ!
1829: Osmanlı Devleti’nde muhtarlık adı altında ilk defa Bilad-ı Selase (Galata, Üsküdar ve Eyüp) mahallelerinde teşkilat kuruldu.
1833: Muhtarlık Osmanlı Devleti’nin genelinde uygulamaya geçirildi.
1863: Mahalle muhtarlıkları ile ilgili ilk düzenleme yapıldı.
1913: Mahalle muhtarlıkları hukuki olarak ortadan kaldırıldı.
1913-1923: Hukuki olarak bir dayanağı kalmayan mahalle muhtarlıkları varlıklarını fiilen yirmi yıl daha sürdürdü.
1933: Muhtarlıklar, fiilen de kaldırılarak sonlandırıldı.
15 Nisan 1944: Otuz bir yıllık aranın ardından mahalle muhtarlıkları yeniden kuruldu. Mahalle muhtarının mahalle halkı tarafından doğrudan seçilmesi uygulamasına geçildi. Buna göre muhtarlıkların yapısı bir muhtar ve dört kişilik ihtiyar heyetinden oluşturuldu.
7 Mayıs 1947: Muhtarın seçilme usulü değiştirildi. Bu değişikliğe göre mahalle muhtarının mahalle halkı tarafından doğrudan seçilmesi uygulamasına son verildi. Bunun yerine mahalle halkı ihtiyar heyetinin asil ve yedek üyelerine seçecek ve muhtarı da asil ve yedek üyeler kendi aralarında seçeceklerdir.
1950: Muhtar ve ihtiyar heyetlerinin seçilme süresinde değişiklik yapıldı. Seçim süresi iki yıl olarak belirlendi.
1956: Muhtar ve ihtiyar heyetlerinin seçilme süresinde ikinci kez değişiklik yapıldı. Yeniden düzenlenerek ilk haline döndürüldü ve dört yıl olarak belirlendi.
1963: Muhtarın seçilme usulü değiştirildi. Yapılan yeni bir değişiklik ile eski sisteme dönüldü. Mahalle halkı tarafından muhtar ve ihtiyar heyeti ayrı ayrı seçilmeye başlandı.
1977: Muhtarlara devlet tarafından belirli bir ödenek bağlandı. Herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna bağlı olmayan muhtarlar Bağ-Kur kapsamına alındı.
1984: Mahalle muhtarlıkları ve ihtiyar heyeti seçimleri mahalli idareler seçimleri ile birleştirilerek seçimlerin beş yılda bir yapılması usulü benimsenerek bugünkü halini aldı. Ayrıca muhtarlık seçimlerinde adaylık usulünün olmaması kararlaştırıldı. Mahalle ihtiyar heyetlerine sekiz üyenin seçilmesi ve en fazla oy alan üyelerden ilk dört üyenin asıl, sonraki dört üyenin ise yedek üye olması belirlenmiştir. Seçilme şartlarında yapılan bir değişiklik ile de bir yıldır mahallede ikamet etme şartı altı ay olarak değiştirilmiştir.
1992: Muhtarlara bağlı bulundukları il sınırları içinde taşınabilmek kaydı ile valiliklerce silah taşıma izni verildi.
2005: 5393 sayılı Belediye Kanunu ile mahalle muhtarlıklarını ilgilendiren düzenlemeler yapıldı.
2012: Muhtarlar Konfederasyonu Kuruldu. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nda mahalle muhtarlıklarını ilgilendiren ilave düzenlemeler yapıldı.
2015: Muhtar Bilgi Sistemi devreye girdi. Belediyeler bünyesinde Muhtarlık İşleri Müdürlüğü kuruldu.
2017: En az bir dönem muhtarlık yapan köy ve mahalle muhtarları silah ruhsat harcından muaf tutulmaya başlandı.
2022: Muhtarların aylık ödeneği net asgari ücret olarak belirlendi.
2024: İçişleri Bakanlığı tarafından Muhtar Yasası hazırlanıyor.
MUHTARLIĞI CAZİP KILAN UNSURLAR!
Son dönemlerde tüm kapıların muhtarlara açılması ve büyük avantajlar sunulmuş olması bu göreve talepli sayısını had safhaya çıkardı. Muhtarlığı cazip hale getiren unsurlardan bazıları şunlardır:
1- Muhtarların sahip olduğu imkânların gün geçtikçe artıyor olması. İçişleri Bakanlığının çalışma yürüttüğü Muhtar Yasası”nda muhtarlığın popülaritesini artırıcı maddelerin yer alacağı beklentisi.
2- Muhtar maaşlarının asgari ücrete yükselmiş olması.
3- Silah ruhsat harcından muaf olunması.
4-Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde misafir ediniliyor olması.
5-Taleplerini yakından takip eden valiliklerde vali yardımcısı, belediyelerde ise muhtarlık işleri müdürü ve memurların varlığı.
6-Vilayetler Hizmet Birliği otel ve sosyal tesislerinden indirimli fiyatlarla yararlanılıyor olması.
7-Taleplerin elektronik ortamda iletildiği Muhtar Bilgi Sisteminin varlığı.
8-Kurum ve kuruluşlardaki işlemlerinde kolaylık sağlaması için tek tip muhtar kimliği verilmiş olması.
9-Ankara’da konaklanacak ve dinlenilecek bir sosyal tesisin varlığı.
10-Bilgi, kültür ve deneyim artırmaya yönelik devlet tarafından yurt dışı seyahat programlarının başlatılmış olması.
11-Türkiye Muhtarlar Konfederasyonunun, kamu yararına çalışan dernek statüsüne kavuşması.
12-Müze ve ören yerlerine ücretsiz giriş imkânı.
13-Muhtarlık Gününün törenlerle kutlanması.
Önümüzdeki dönem için önerim:
1-Köy ve Belde Muhtarlıklarının devamı,
2-Mahalle Muhtarlıklarının Belediye Meclis Üyeliğine evrilmesi. Yani belediye meclislerinde her mahalleden o mahalleyi temsil edecek bir üyenin yer alması.
Sonuç olarak;
Önümüzdeki yerel seçimlerinde müthiş bir muhtarlık yarışı olacağı kesin. Bu yüzden birçok mevcut muhtar, koltuğundan olabilir. Seçimin demokrasi sınırları içerisinde kalması ve tatsız hiçbir olayın oluşmamasını temenni eder konuyla ilgili adayların saygılı, anlayışlı ve sağduyulu olmasını dilerim. Ayrıca, yetkililer, kanaat önderleri ve mahalle/köy halkının seçimlerin kuralına uygun, nazik ve naif bir şekilde geçmesi için destek olmaları çok önemlidir.
TÜM MUHTAR VE İHTİYAR HEYETİ ADAYLARINA BAŞARILAR DİLERİM.